Upoznajte profesiju socijalnog rada
Summary: Meet the profession of social work
In this paper, our focus is on the basics of social work profession, in order to get students of first year of social work study familierized with what will they study in four years of college, but also to all of those who do not know what is social work. In the first part, we focused on history, development of the social work profession. In the second part, we have listed several definitions of social work, from famous authors, pioneers of this profession. In part " Basic values in social work", we focused on the Code of Ethics, the basic goals and tasks of our profession. At the end of the work we mentioned methods of social work.
Historijat
Istraživanja u društvenim naukama pokazala su da su socijalno – humanitarne i druge aktivnosti međusobne pomoći najstariji oblik djelovanja ljudskog roda. Te aktivnosti bile su osnov za početak, razvoj i napredak civilizacije i kulture. Od prve grupe ljudi koji su se zbijali i međusobno pomagali pred opasnostima pa do danas, čovjek je uvijek trebao drugog : da se odbrani i održi, da produži ljudski rod, da otpočne i završi svaki poduhvat za lični napredak i napredak zajednice u kojoj živi. Iz navedenog, može se zaključiti da socijalne aktivnosti imaju dugu prošlost. Pod tim se prvenstveno misli na aktivnosti socijalno – humanitarnog i altruističnog karaktera.
Uopšte uzev, osnovna karakteristika svih vidova socijalno – humanitarnih aktivnosti je otvorenost prema ljudima u nevolji i snažno emotivno usmjerenje ka traženju mogućnosti za rješavanje njihovih problema. Stoga su bila razumljiva prva shvatanja , kada se počeo upotrebljavati termin „ socijalni rad“ , koja su svaki rad na pružanju pomoći svrstavala u socijalni rad. Ovakav pristup je proizvod teološke filozofije, po kojoj je „ siromaštvo jedna od božijih trajnih zapovijesti „ , što je impliciralo shvatanje da bi u odsustvu siromaštva i bijede bilo nemoguće njegovati ljudske vrline. Filantropske aktivnosti smatrale su se dovoljnim odgovorom i adekvatnim pristupom socijalnoj odgovornosti.
Prije pojave nauke i razvijanja prakse socijalnog rada , sve do dvadesetih godina prošlog vijeka, problemima ličnosti uglavnom se bavila psihologija slobodno razmatrajući psihološke fenomene najčešće izolovanih pojedinaca. To je bio razlog da se nije u dovoljnoj mjeri obraćala pažnja činjenici da pojedinac , osim izuzetno ne živi izolovano već u stalnom i dinamičnom odnosu sa drugim ljudima. U uslovima intenzivne interakcije sa okruženjem, i to prvenstveno u okviru svoje porodice , formira se kao ličnost, pri čemu svoju socijalnu situaciju aktivno doživljava i na nju specifično reaguje.
Prije pojave nauke i razvijanja prakse socijalnog rada , sve do dvadesetih godina prošlog vijeka, problemima ličnosti uglavnom se bavila psihologija slobodno razmatrajući psihološke fenomene najčešće izolovanih pojedinaca. To je bio razlog da se nije u dovoljnoj mjeri obraćala pažnja činjenici da pojedinac , osim izuzetno ne živi izolovano već u stalnom i dinamičnom odnosu sa drugim ljudima. U uslovima intenzivne interakcije sa okruženjem, i to prvenstveno u okviru svoje porodice , formira se kao ličnost, pri čemu svoju socijalnu situaciju aktivno doživljava i na nju specifično reaguje.
Poseban uticaj na razvoj socijalnog rada kako ističe dr. Milosavljević, izvršila je pozitivistička i funkcionalistička sociologija na kraju 19. vijeka, koja kao predmet ove djelatnosti navodi „ stabilnost postojećeg društvenog poretka „. U ovom smislu socijalni rad je , slijedeći ideje o stabilnosti i homogenosti društva, usmjeren ka praktičnom eliminisanju djela socijalne protivrječnosti, odnosno onih socijalnih problema koji remete red, rad i poredak.
Definicije
Prve definicije naglašavale su da socijalni ( društveni ) rad uključuje milosrđe, pomoć siromašnima i čovjekoljublje. Tako dr. Rene Sand ističe da socijalni rad uključuje : „ milosrđe, čovjekoljublje i pomoć siromašnima, ali se iznad njih izdiže osobinama naučnosti i sistematičnosti, kao i načinom otkrivanja uzroka i kritičnošću na polju teorije i prakse.
Mary Richmond ( 1915 – 1917 ) , jedan je od prvih teoretičara socijalnog rada. U svom djelu „ Socijalna dijagnoza „ , iznosi sljedeće shvatanje socijalnog rada : „ Socijalni rad možemo shvatiti kao vještinu i proces."
Međunarodna konferencija za socijalne djelatnosti ( 1928 ) , karakteriše socijalni rad kao :„kompleks napora samog društva imajući u vidu socijalni rad kao djelatnost zajednice. „ Osnovni ciljevi socijalnog rada prema viđenju Međunarodne konferencije za socijalne djelatnosti vezanih za dobrobit ljudi sastoji se u : (1) poboljšanju društvenih uslova života i podizanje standarda ljudi; (2) stvaranje sklada između čovjeka i njegove sredine
E. Linderman ( 1947 ) , tretira socijalni rad kao nauku čiji je cilj djelovanje u interesu ljudskih vrijednosti.
Fridlender (1959 ) , definiše socijalni rad kao : „ pomažuću profesiju ističući da je predmet djelovanja socijalnog rada, socijalno funkcionisanje pojedinca, grupa i zajednica sa ciljem prevazilaženja problema u funkcionisanju i podsticanju razvoja. „
Iz svega navedenog, 2004. godine su „ Međunarodna asocijacija škola socijalnog rada „ i „ Međunarodna federacija socijalnih radnika „ , izvele sveobuhvatnu, internacionalnu definiciju socijalnog rada koja glasi :
„ Socijalni rad kao profesija promoviše socijalne promjene, rješavanje problema u međuljudskim odnosima, te osposobljavanje i oslobađanje ljudi sa ciljem povećanja blagostanja. Koristeći se teorijama ljudskog ponašanja i socijalnih sistema, socijalni rad interveniše u tačkama gdje ljudi stupaju u međusobnu interakciju sa svojim okruženjem. Principi ljudskih prava i socijalne pravde su fundamentalni za socijalni rad."
U tom smislu, praksa socijalnog rada zahtijeva znanja o :
(1) ljudskom razvoju i ponašanju
(2) socijalnim ;
(3) ekonomskim ;
(4) kulturnim institucijama i
(5) međusobnoj interakciji ovih faktora.
Dušan Lakičević ( 1967 ) , u časopisu „ Socijalna politika „ , predlaže definiciju „ socijalnog radnika „ kaostručnjaka koji „ profesionalno radi na zadovoljavanju stanja socijalne potrebe čovjeka, odnosno na ostvarivanju društvene brige o čovjeku, primjenom metoda socijalnog rada.“
Osnovne vrijednosti u socijalnom radu
Profesionalizacija djelatnosti socijalnog rada nametnula je pitanje bazičnih vrijednosti koje usmjeravaju praksu socijalnog rada. Američka asocijacija socijalnih radnika ( 1952 ), je u „ Standardima za profesionalnu praksu socijalnog rada „ , ponudila jedan takav set primarnih vrijednosti koje su univerzalno primjenjive u praksi, nezavisno od specifičnog područja djelovanja ili tipa agencije u kojoj se pružaju usluge socijalnog rada.
Te vrijednosti su :
1. Vrijednost i dostojanstvo čovjeka
2. mogućnost usavršavanja ljudske prirode
3. zadovoljavanje bazičnih ljudskih potreba
4. sloboda
5. samo – određivanje
6. neprosuđujući stav
7. konstruktivno učeće u društvu
8. značaj rada i konstrukitvnog korištenja slobodnog vremena
9. zaštita od okolnosti koje ugrožavaju egzistenciju.
Glavni ciljevi socijalnog rada kao djelatnosti
Socijalni rad je u različitim dijelovima svijeta usmjeren ka intervencijama u razvojne , protektivne, preventivne i terapeutske svrhe.
Oslanjajući se na Evropsku i Američku literaturu mogu se , identifikovati sljedeći glavni ciljevi socijalnog rada:
1. Raditi sa pojedincem, porodicom, grupama, organizacijama i zajednicom i mobilisati ih sa ciljem povećanja njihovog blagostanja i sposobnosti za rješavanje problema
2. Pomoći ljudima da ostvare pravo na korištenje usluga i resursa u njihovim zajednicama
3. Formulisati i implementirati politiku i programe koji povećavaju blagostanje, promovišu razvoj i ljudska prava, i promovišu kolektivnu socijalnu harmoniju i socijalnu stabilnost, sve dok ta stabilnost ne ugrožava ljudska prava
4. Pospješiti uključivanje marginalizovanih, socijalno isključenih, raseljenih , ranjivih i riziku izloženih grupa ljudi
5. Adresirati i uhvatiti se u koštac sa barijerama, nejednakostima i nepravdama koje postoje u društvu
6. Ohrabrivati ljude da se angažuju na zastupanju svojih stavova kada je riječ o važnim lokalnim, nacionalnim , regionalnim i/ ili internacionalnim pitanjima ;
7. Raditi u pravcu zaštite ljudi koji nisu u stanju sami da se zaštite, posebno sa marginalnim grupama i osobama sa posebnim potrebama
8. Angažovati se na društvenim i političkim aktivnostima sa ciljem da se utiče na socijalnu politiku i ekonomski razvoj i izazovu promjene putem kritike i eliminacije nejednakosti
9. Unapređivati stabilne , harmonične i takve zajednice koje se međusobno poštuju i koje ne ugrožavaju ljudska prava
10. Promovisati poštovanje tradicija, kultura, vjerovanja i religija između različitih etničkih grupa i zajednica, sve dotle dok se ne kose sa fundamentalnim ljudskim pravima
11. Planirati, organizovati, upravljati i rukovoditi programima i organizacijama posvećenim bilo kojem od gore navedenih ciljeva
Zadaci i principi socijalnog rada
Zadaci socijalnog rada mogu se podijeliti na sljedeći način ( detaljnije o zadacima socijalnog rada u nekom od narednih članaka) :
1. Istraživanje socijalnih pojava i problema
2. Planiranje širih i sveobuhvatnih mjera u cilju rješavanja određenih socijalnih pojava i problema
3. Stvaranje programa mjera za pojedine akcije
4. Razvijanje preventivnog rada kako bi se smanjila potreba za pružanjem neposredne pomoći
5. Pružanje pomoći grupama i pojedincima koji nisu u stanju da riješe svoje probleme
6. Koordinacija i saradnja raznih društvenih faktora u rješavanju socijalnih pojava i problema
Principi socijalnog rada podrazumijevaju osnovne zahtijeve, smjernice ili načela kojima se rukovodimo u organizaciji i izvođenju socijalnog rada.
Prof. Muhamed Dervišbegović, principe socijalnog rada dijeli u dvije grupe :
1. Socijalno – političke
2. Etičke principe
U socijalnom radu , poseban značaj imaju sljedeći principi ( detaljnije o principima socijalnog rada u nekom od narednih članaka):
(1) Princip naučnosti
(2) Princip sveobuhvatnosti
(3) Princip jedinstva akcije
(4) Princip realnosti
(5) Princip blagovremenosti
(6) Princip poštovanja ličnosti i dostojanstva klijenta
(7) Princip pomoći do samopomoći
(8) Princip čuvanja profesionalne tajne
(9) Princip jedinstva, individualnog , grupnog i rada u zajednici
(10 ) Princip individualnog pristupa u rješavanju stanja socijalne potrebe
Metode socijalnog rada
Prema Dervišbegović, M. (1999 ) , „ Metoda socijalnog rada „ , u najširem značenju riječi „ je način, sredstvo i oblik postupanja u socijalnom radu.“
Nadalje, prema kriteriju značaja u zahvatanju i rješavanju problema, ovaj autor ih klasificira na osnovne ipomoćne :
U osnovne ubraja :
(1) Metodu socijalnog rada u zajednici ( Socijalni rad u organizovanju zajednice )
(2) Metodu socijalne akcije
(3) Metodu rada s pojedincem
(4) Metodu socijalnog grupnog rada
(5) Metodu rada s obitelji
Pomoćne metode socijalnog rada su :
(1) Metoda saradnje i koordinacije
(2) Metoda stručnog razgovora ( intervjua )
(3) Metoda socijalnih istraživanja
(4) Metoda administracije socijalnog rada
